بررسی چندمعنایی در ترجمه چند غزل از حافظ توسط شارل-هانری دوفوشکور

جهان رمزآلود حافظ همواره مورد توجه ملل دیگر بوده است. در این میان فرانسوی ها نیز سعی در شناخت این شاعر جهانی داشته اند. اهالی شعر و ترجمه نیز به سخنوری و ارائه نظریات خود در این زمینه پرداخته اند؛ برخی در باب ترجمه ناپذیری حافظ داد سخن داده اند، و در مقابل عده ای بر این باورند که دشواری امر نباید مانع از شناساندن این شاعر پرآوازه، به دیگر ملت ها شود. به هر روی ترجمه های موجود از دیوان حافظ به دیگر زبان ها نشان می دهد دشواری راه نتوانسته مانع از ترجمه حافظ شود. پس از ترجمه هایی چند از حافظ به زبان فرانسه، که همگی ترجمه هایی ناقص و دربردارنده بخشی از غزلیات حافظ بودند، پروفسور شارل- هانری دوفوشکور، شرق شناس قرن بیستم، در سال 2006، ترجمه کامل دیوان حافظ را ارائه نمود. وی پس از اتمام تحصیلات خود در زمینه علوم دینی و زبان عربی، به منظور شناخت بیشتر تمدن اسلامی به سراغ زبان و ادبیات فارسی رفت و تحصیلات خود را تا مقطع دکترا ادامه داد؛ پس از آن به تدریس، تالیف و تحقیق در باب زبان فارسی پرداخت. جهان زیبای حافظ توجه این شرق شناس فرانسوی را هم جلب نمود و وی در پس آن برآمد تا دست به تر جمه غزلیات حافظ بزند. ترجمه فوشکور با مقدمه ای نسبتا طولانی آغاز می شود که دربردارنده توضیحاتی جامع در خصوص عصر حافظ، برخی از ویژگی های اشعار حافظ و ترجمه و توضیح غزل ها می باشد. از آن جا که مشکل عمده در ترجمه اشعار حافظ، تعدد معنا یا همان چندمعنایی می باشد، در این پژوهش بر آن شدیم ترجمه فوشکور را از این منظر مورد بررسی قرار دهیم. به گواه کارشناسان و حافظ شناسان، ایهام، رایج ترین جنبه چندمعنایی نزد حافظ است، از این رو این رساله در پی واکاوی سیر ترجمه فوشکور در برگردان این آرایه ادبی است. این رساله در دو بخش تنظیم شده است: بخش نخست مشتمل بر دشواری های ترجمه حافظ، زندگینامه استاد فوشکور و ترجمه وی از دیوان حافظ است. در بخش دوم پس از پرداختن به چندمعنایی، به سراغ ایهام می رویم؛ منبع این پژوهش در بخش ایهام، کتاب « ایهام در شعر فارسی » اثر سید محمد راستگو است؛ گفتنی است در این بخش از نظرات و آرای دیگر اساتید نیز بهره برده ایم. پس از ارائه تعریف ایهام در زبان فارسی، به اختصار به بررسی این آرایه در زبان فرانسه نیز پرداخته شده است. در قسمت ایهام، هفت نوع ایهام بررسی شده و ذیل هر مورد، مثال هایی از ابیات حافظ به همراه ترجمه فوشکور، به منظور واکاوی سیر کار مترجم، ارائه شده است. در مجموع 50 بیت از غزلیات حافظ در این بخش مورد بررسی قرار گرفته است. نتیجه این بررسی در پایان این بخش در قالب جدول و نمودار ارائه شده است. این پژوهش نشان داد در 40 درصد از موارد، ایهام به کار رفته در این پنجاه بیت، از دید مترجم پنهان مانده است.